Veredelen is een mensenrecht

‘De veredeling en vermeerdering van landbouwzaden is een conservatieve mannenwereld’ grapt Grietje Raaphorst. Haar bedrijf is het enige, volledig Nederlandse veredelingsbedrijf voor snijmais dat al het zaad ook in eigen land biologisch produceert. Ze ‘kan niet anders’, want met alle ontwikkelingen die nu in de landbouw spelen is het voor haar belangrijker dan ooit om door te gaan met het strijden voor patentvrije maisrassen die door hun specifieke eigenschappen de snijmaisteelt verduurzamen.

Co-existentie onmogelijk

Het voorliggende wetsvoorstel baart haar zorgen. „Er is niks geregeld voor bedrijven of consumenten die geen GMO of patenten willen. Daar wordt geen rekening mee gehouden.” Na het lekken van het wetsvoorstel, heeft Raaphorst een mail gestuurd naar Frans Timmermans. Eén van zijn medewerkers bevestigde haar angst: ‘Strikte co-existentie maatregelen zouden moeilijk, zo niet onmogelijk te handhaven zijn’ leest zij voor uit de email die zij ontving.

Niet beschermd

Al hoewel de officiële isolatieafstand van mais 200 meter is, bestaat de kans dat gepatenteerde genen in een gewas van Nordic Maize Breeding terecht komen wanneer de plannen van de Europe Commissie doorgang vinden. Dat kan een fixe claim betekenen voor het relatief kleine bedrijf. „Wij zijn een VOF, we kunnen dan alles kwijt raken. Toch hebben we besloten om geen juridisch advies in te winnen. De kosten hiervoor zijn voor ons bedrijf niet in verhouding.” Raaphorst voelt zich niet beschermd tegen dit soort ‘discriminerende wetsvoorstellen’.

tekst gaat verder onder de foto

In de vuilverbrander

Raaphorst praat uit ervaring. In 2015 is een zaadproductie van hun ras in Chili vervuild met GMO. Dit productieveld was aangelegd om hun eerste ontwikkelde ras op de Noord West Europese markt te introduceren. Deze mais heeft Europa echter nooit gehaald: door ingewaaide GMO kon het product rechtstreeks de vuilverbrander in. Voor Nodic Maize Breeding betekende dat niet alleen het verlies van die productie, maar ook een gemiste kans waardoor het ras niet meer op tijd op de markt gebracht kon worden: een enorme financiële strop.

Ook een gezamenlijk programma met een Canadese kweker is vroegtijdig stop gezet. Het genetisch materiaal bleek toch niet vrij te zijn van GMO, waardoor het niet geschikt was voor de Europese markt. Deze voorbeelden uit Noord en Zuid Amerika zijn volgens Raaphorst een vooraankondiging van wat zich in Europa voor zou kunnen doen, bij versoepeling van de regelgeving.

Maatregelen?

Op de vraag of Raaphorst al nagedacht heeft over mogelijke maatregelen reageert ze lachend: “die zijn er niet”. Bij de belangenvereniging heeft ze de vraag neergelegd hoe ze kan voorkomen dat ze geen gepatenteerde genen aan boeren verkoopt. Ook de belangenvereniging moest haar een goed antwoord schuldig blijven. „Voor ons is het een ramp, als de regelgeving versoepeld. Net als voor de biologische landbouw. Ik zie het als een bedreiging voor de voedselzekerheid”.

Niet lijdzaam afwachten

Raaphorst gaat niet aan de slag met juristen, maar laat wel van zich horen. Ze grijpt iedere mogelijkheid aan om beleidsmakers te doordingen van de gevolgen van het voorliggende wetsvoorstel. Ook vertegenwoordigt zij de groep Toekomstboeren als het gaat om deze kwestie. Raaphorst is strijdvaardig. „Noodgedwongen word ik steeds actiever om ons verhaal te vertellen. Ik gooi de handdoek niet in de ring, mijn verantwoordelijkheidsgevoel is hier voor te groot. Ik heb kinderen die ik een toekomst wens. Als ik hier niet mee door ga, wie gaat het dan doen?”

Mensenrecht

Nordic Maize Breeding staat voor de vrijheid van veredelen, zonder patenten. „Ik vind dat iedereen een veredelaar zou mogen zijn. Die vrijheid bestaat niet meer, door patenten die onlosmakelijk zijn verbonden met GMO. De vrijheid verdwijn en dat vind ik heel verdrietig. De vrijheid om te veredelen en het vermeerderen van zaden vind ik een mensenrecht.”

Eindgebruiker voorop

Als veredelaar denken wij vanuit de eindgebruiker: wat heeft de boer nodig? Een goede veredelaar is in het veld bezig, volgens Raaphorst. „Voor mijn gevoel klopt het dan ook niet, dat GMO plaats vindt in een laboratorium. Veredelingsdoelen worden bij de grote veredelaars niet opgesteld door de veredelaars, maar door de marketing afdeling.”

Niet nodig

Raaphorst ontwikkeld zeer vroege snijmaisrassen, geschikt voor de noordelijke groeiomstandigheden. Deze mais is kleiner en heeft een korter groeiseizoen. Deze eigenschappen verduurzamen de maisteelt, mede dankzij het feit dat de mais eerder geoogst kan worden waardoor de bodem gespaard blijft. Het bedrijf ontwikkelt planten die minder windgevoelig zijn en goed tegen droogte kunnen, eigenschappen die zeer gewenst zijn gezien de huidige klimaatveranderingen. De grote zaadbedrijven gebruiken dit soort planteigenschappen als argumenten voor GMO volgens Raaphorst, in haar optiek is dat onnodig: „Nodic Maize Breeding heeft deze eigenschappen al jaren geleden ontwikkeld door middel van klassiek verdeling”.