Pixelteelt als kraamkamer van gewasdiversiteit

Sinds enkele maanden duikt de term pixelteelt (ook wel pixelfarming of pixelcropping) steeds vaker op. Je ziet het zowel in toekomstvisies als opties voor innovatieve teeltsystemen. Maar wat is pixelteelt eigenlijk? En wat zijn de ervaringen met die methode? Bij pixelteelt is het perceel verdeeld in een soort schaakbord. Op elk vakje staat een ander eenjarig gewas. ‘Pixels’ per gewas bestaan uit vierkanten van bijvoorbeeld 0.5 x 0,5 meter of 1,5 x 1,5 meter, afhankelijk van de gewassen en mechanisatie. Het doel van deze georganiseerde chaos is een zo divers mogelijk teeltsysteem. Hierdoor moet het weerbaar zijn tegen ziekten en plagen en aantrekkelijk zijn voor natuurlijke vijanden.

Strokenteelt is een eerste stap naar een divers teeltsysteem met meerdere gewassen naast elkaar, uitvoerbaar met de huidige mechanisatie. De stap van strokenteelt naar pixelteelt lijkt groot, maar valt qua indeling wel mee. Bij strokenteelt met stroken van drie meter heb je vaak vier rijen met hetzelfde gewas naast elkaar. Krijgt elk van die vier rijen een ander gewas, dan is het nog maar een kleine stap richting pixelteelt.

Zowel boven als onder de grond levert pixelteelt veel diversiteit op. De mycorrhiza kolonisatie in de bodem lijkt hoger in een systeem met pixelteelt dan met strokenteelt. Dat stelt onderzoeker Dirk van Apeldoorn van Wageningen University & Research, op basis van de eerste onderzoeken naar pixelteelt op proefboerderij Droevendaal in Wageningen. “Er ontstaat een nieuw ecosysteem op de pixelproefvelden. Uit de onderzoeken bleek dat er meer insectendiversiteit was vergeleken met strokenteelt”. Van Apeldoorn concludeert ook dat de gewassen minder last hebben van ziekten en plagen. Dat komt waarschijnlijk door de ‘social distancing’ van de gewassen.

Pixelteelt fungeert volgens Van Apeldoorn als een mooi en educatief toekomstperspectief. “Door met pixelteelt te werken, leren we veel over agro-ecosystemen, interactie tussen planten en de individuele behoeftes van een plant”, meent Van Apeldoorn. “Met pixelteelt zorg je ervoor dat het oppervlakte met kale grond in pioniersstadium wordt geminimaliseerd”. Gewassen met verschillende groeitijdstippen groeien immers door elkaar.

De verwachte ecologische voordelen van pixelteelt lijken er te zijn, maar de praktische uitvoering is nog wel een uitdaging, concludeert Van Apeldoorn. Het systeem is daarom nog niet op grote schaal toepasbaar.

Voor de praktische uitvoering van een complex pixelteeltsysteem komt robottechnologie in beeld. Een verkennend onderzoek met de Farmbot-robot toonde de afgelopen twee jaar aan dat omgaan met diversiteit bijzonder lastig is voor een robot. Nauwkeurige waarneming en heel precies werken zijn noodzakelijke voorwaarden. Ze vragen nu nog veel verbetering. Pixelfarming Robotics is een Nederlands bedrijf dat werkt aan een robot voor een pixelteelt systeem. Deze robot wordt aangedreven door zonne-energie en heeft verschillende hefarmen voor gereedschappen. Ook deze robot moet nog nauwkeuriger worden, bleek na een test op een pixelteeltveld op Landgoed Velhorst in Lochem.

Bij wijze van experiment richtte Arjen van Buuren van Landgoed Velhorst afgelopen seizoen een hectare in met pixels van 1,5 bij 1,5 meter. Ondanks wat praktische uitdagingen vond hij de pixelteelt een succes. Het pixelveld deed het goed in gewasgroei en ziekte- en plaagonderdrukking. “We zagen koolwitjes gedesoriënteerd rondvliegen”, zegt Van Buuren. “Hun waardplanten waren door het bonte palet aan gewassen moeilijker te vinden. Nog nooit teelde ik zulke grote savooiekolen met zo weinig insectenvraat.”

Op Landgoed Velhorst werd de robot van Pixelfarming Robotics pas laat ingezet om onkruid te bestrijden. Er was dus al een achterstand, maar uiteindelijk bleek dit een zege. “Door de droogte van afgelopen zomer was het juist een voordeel dat de grond tussen de gewassen was bedekt met muur en herderstasje”, vertelt Van Buuren. “Hierdoor was de grond vochtiger en zijn de gewassen zo goed gelukt.” De ervaring met onkruid te laten staan gaf Van Buuren een andere kijk op onkruidenbestrijding. “Komend teeltseizoen wil ik eigenlijk in mijn akkerbouwgewassen helemaal geen onkruidbestrijding meer uitvoeren en vertrouwen op het effect van een vals zaaibed.” Door te eggen raakte Van Buuren in het graan bijvoorbeeld te veel planten kwijt. “Ik heb nu geleerd dat je niet te bang moet zijn voor onkruid en met de natuur moet mee boeren, in plaats van ertegenin te gaan. Een beetje onkruid kan juist nuttig zijn.”

Anders kijken naar onkruiden en meer denken op landschapsniveau. Dat zijn de twee belangrijke lessen die pixelteelt Van Buuren bijbracht. “Met pixelteelt leren we veel over gewascombinaties”, weet hij. Deze kennis kan je ook toepassen in een systeem als strokenteelt. “Ik denk dat we daarin moeten toewerken naar nog smallere stroken, van 1,5 meter. Net als bij pixelteelt is mechanisatie dan wel een struikelblok.”

Landgoed Velhorst ontwikkelt samen met Pixelfarming Robotics een multifunctionele robot. Volgens van Buuren hangt de toekomst van het pixelteeltsysteem af van deze ontwikkelingen. “Het is niet de vraag óf deze nauwkeurige robot technologie er komt, maar wanneer.”

Daarnaast opent pixelteelt mogelijkheden voor nieuwe verdienmodellen. Op landgoed Velhorst kunnen consumenten voor € 10,00 per jaar een pixel pachten en zelf samenstellen. Dit zorgt voor verbinding, betrokkenheid en een saldo per hectare dat moeilijk te halen is met een enkel bulkgewas.

Bovenal fungeert pixelteelt als kraamkamer voor de ontwikkeling van kennis over gewasdiversiteit, plantinteractie en robotica toepassingen.