Zonnegoed schakelt door naar BioCyclicVegan keurmerk.

Het bedrijf van Joost heeft al een aantal transities achter de rug. Na zijn omschakeling in 1997 van gangbaar naar biologisch merkte hij dat ziektes en onkruid beheersbaar waren zolang hij maar goed zorgde voor de bodem. Sindsdien werkt hij gestaag aan een levendig bodemleven, met als zichtbaar resultaat heel veel wormen. Hij schakelde door naar biodynamisch, koos voor onbereden teeltbedden, schakelde over naar niet-kerende-grondbewerking en sinds enkele jaren naar volledig plantaardige bemesting.

Het permanent bedekt houden van de bodem maakt onderdeel uit van zijn strategie. De groenbemestingsmengsels sterven in de winter af, door vorst of machinale bewerking. Aan het eind van de winter werkt Joost de resten oppervlakkig in en creëert zo een mooi zaaibed met veel organisch materiaal aan de oppervlakte. Wormen zorgen voor mooie losse grond. Ze vervangen in zijn systeem de functie van de ploeg, en ook van de koe, doordat ze plantaardige materiaal verteren. Dit systeem is ook beter bestand tegen weersextremen. Daarnaast legt de bodem per saldo ook koolstof vast. Veel van de gewasresten gaan terug naar de bodem, de aanvullende natuurcompost draagt bij aan opbouw van organische stof in de bodem.

Zijn motivatie om te stoppen met dierlijke mest groeide in gelijke tred met zijn kennis over de hedendaagse landbouw, in Nederland en op wereldschaal. In de workshop laat hij zien dat het huidige consumptiepatroon van de wereldbevolking niet meer binnen de draagkracht van de aarde past. Een tweede inzicht is de scheve verhouding tussen agrarisch landgebruik voor veevoer en veehouderij en plantaardige voedselproducten. Veevoer en veehouderij beslaan 75 procent van het areaal terwijl het aandeel plantaardige teelten op ruim 23 procent van het areaal ruim 80 procent van onze benodigde calorieën en 60 procent van onze eiwitten levert. Plantaardig voedsel is veel efficiënter te telen en kan met gelijkblijvend areaal, de groeiende wereldbevolking blijven voeden.

Het aandeel productiedieren zal fors moeten afnemen, met als bijeffect een mesttekort voor het groeiende aandeel plantaardige teelten. Vervangen van kunstmest door biologische mest ziet Joost niet als oplossing. “Het biologische systeem is nog te afhankelijk van gangbare inputs, ” aldus Joost “en daarmee indirect van kunstmest. Voordat kunstmest was uitgevonden, werd wereldwijd al grootschalig op een natuurlijke manier stikstof uit de lucht gebonden met vlinderbloemigen, dat kan nu weer.” De langjarige resultaten van proefveld Planty Organic bij proefboerderij SPNA overtuigden hem ervan dat maaimeststoffen mogelijk zijn. Zonder inputs en zonder opbrengstenderving.

Zijn 1:8 bouwplan start met twee jaar luzerne als maaimeststof, daarmee wordt voldoende stikstof gebonden voor de erop volgende gewassen. Ondergrondse stikstofbinding geeft nalevering in het seizoen erna, waardoor alleen uien en aardappelen aanvullend maaimeststoffen nodig hebben. “Bedrijfsbreed heb ik uiteindelijk minder dan 50 kilogram per hectare stikstof nodig,” vertelt Joost, “en daarin kan ik zelf voorzien.” Na het maaien verhakselt hij de luzerne bij voorkeur direct op de meststrooier, rijdt het uit via de vaste rijpaden en werkt het in het voorjaar direct in. In mei bemest hij ook nog wel met verse luzerne. Latere snedes kuilt hij in. “Of maaimeststoffen goed werken, hangt af van het leven in de bodem,” vertelt Joost, “de verteerde plantaardige materialen voeden de gewassen.”

De deelnemers aan het webinar voeren in de chat een discussie over hoe de kringloop te sluiten met mineralen als fosfaat en kali, Joost voert immers ook producten af uit zijn systeem. Joost vult dit aan met compost van beheersresten uit regionale natuurgebieden. De verhouding tussen landbouw en natuur is hiervoor niet overal geschikt. “Voor onze rijke gronden is het zeker een oplossing voor tientallen jaren,” zegt Joost die een gesloten kringloop met de maatschappij als eindoplossing ziet. “Kunstmest wordt ingezet omdat onze voedselketen een onderbroken systeem is,” aldus Joost. “Alle nutriënten die als voedingsstoffen de landbouw verlaten, komen in het riool, worden verbrand of komen in de oceaan terecht. Daarom moeten we in het landbouwsysteem met kunstmest aan de voorkant ingrijpen. De maatschappelijke kringloop kunnen we sluiten met bijvoorbeeld zuiveringsslib en composttoiletten. Dit kost tijd, al kan het hard gaan.”

Van 120 euro aan dierlijke mestkosten per hectare gaat Joost met plantaardige bemesting naar 260 euro per hectare. Een bewuste keuze: “Ik wil bijdragen aan een toekomstbestendig landbouwsysteem, ben zelfvoorzienend, niet afhankelijk van productiedieren en zie dat het bodemleven een stuk beter af is zonder ammoniak.” Komend jaar certificeert hij zich als eerste Nederlandse bedrijf met het BioCyclicVegan keurmerk, sinds 2017 een wereldwijde IFOAM-standaard. “Een groeiende maatschappelijke stroming hecht belang aan een klimaatpositieve bedrijfsvoering,” vertelt Joost. In zijn opinie hoeven productiedieren niet helemaal te verdwijnen maar hij laat zien dat landbouw met minder of zonder dieren goed mogelijk is.

Joost zou graag zien dat pionierende vegan bedrijven een plek kunnen krijgen of kunnen behouden in de biodynamische systematiek. Op dit moment lijken de Demeter-regels, die zich richten op een gesloten bedrijfssysteem met dieren, daar nog geen ruimte voor te bieden. In ons omringende landen is de ontwikkeling van de vegan-markt al op gang, Joost verwelkomt graag ook in Nederland meer telers om een kritische massa te krijgen en vooral een breder assortiment. “Ik vindt het belangrijk dat we over 100 jaar nog steeds gezonde gewassen kunnen telen. Dat is waar we hier aan werken.”