Ronald Hoogendijk (Biotrio) dupe van drift: „Het middel is het probleem, niet de gebruiker”
Dit Topartikel wordt u gratis aangeboden door Ekoland. Drie maanden gratis Ekoland lezen in print en online? Klik hier. Blijf op de hoogte via de gratis nieuwsbrief.
Ronald Hoogendijk, Kees van Beek en Jaap Korteweg – ook wel bekend als het Biotrio – bestieren een biologisch akkerbouwbedrijf van 150 hectare in Langeweg (Noord-Brabant). Vooral in de kruiden die zij telen is het bijna ieder jaar raak: afnemers nemen bladmonsters en vinden residuen van bestrijdingsmiddelen. Negen van de tien keer gaat het om prosulfocarb. Deze werkzame stof zit in acht bestrijdingsmiddelen die in Nederland zijn toegestaan, onder andere in het middel Boxer. Dit middel mag worden gebruikt in de gangbare aardappel-, uien-, knolselderij- en graanteelt.
Minstens 10 procent inkomstenderving bij residu
Hoogendijk legt uit dat de Maximale Residu Limiet (MRL) in zijn gewas vaak zo laag is dat direct duidelijk is dat het om drift gaat. Als de MRL voor bio is overschreden, zijn er twee mogelijkheden: het product wordt gangbaar afgezet, óf er wordt na vijf dagen opnieuw bemonsterd. „In het gunstigste scenario is het residu dan onder de MRL, en kan het product alsnog als biologisch worden afgezet. Maar dan is er alsnog een probleem: het product wordt een week te laat geoogst. We leveren daardoor mindere kwaliteit. De blad-stengelverhouding wordt ongunstig, met een lagere prijsklasse tot gevolg.” De financiële schade is wisselend, maar Hoogendijk rekent snel uit dat het al gauw gaat om tien procent opbrengstenderving. „En dat maakt nou net het verschil of je wel of niet iets verdient.” Als het product als gangbaar moet worden afgezet, zijn de financiële gevolgen nog veel groter.
Bij verwaaiing is er geen sprake van ‘verwijtbaarheid’ en zou de biologische status behouden kunnen blijven, zo oordeelt Skal Biocontrole. Maar ook dan blijft er voor de ondernemer een probleem. „Voordat dit bij Skal geregeld is, ben je zo weer vijf dagen verder, en is je product dus van mindere kwaliteit.”
tekst gaat verder onder foto
Probleem ligt niet bij de gebruiker
Hoogendijk benadrukt dat de gebruiker van het middel niks te verwijten valt. „Prosulfocarb drift enorm. Voor zover ik weet kan de gebruiker wel tien kilometer verderop zitten. Het is dus niet te traceren waar het middel vandaan komt. Dat hoeft dus niet mijn buurman te zijn. Degene die het middel gebruikt kan de beste spuitmachine hebben, alleen spuiten onder juiste omstandigheden en alle gebruiksvoorschriften in acht nemen. En dan nóg belandt het in mijn peterselie. Als het zonnig is, verdampt het middel; met dauw slaat het neer op mijn gewas. Het probleem ligt dus niet bij de gebruiker, tenzij die zich niet aan de regels houdt. Mijn probleem is met het middel zelf, de producenten en de wetgever die het goedkeurt.”
Beestje bij de naam noemen
Andere bioboeren die in een vergelijkbare situatie zitten, willen hun verhaal niet doen bij Ekoland. Hoogendijk begrijpt dat wel. „Ze zijn bang voor scheve blikken uit de omgeving. De teler die het toepast, hoeft niet fout te zijn in dit verhaal. Er moet veel meer over gesproken worden. Het wordt tijd dat dit bekend wordt, dat is de reden dat ik Ekoland wel te woord wil staan.” Hoogendijk is niet uit op een tweestrijd tussen bio en gangbaar; die is er in zijn ogen al genoeg. „Er zijn veel gebieden waar gangbaar en bio geen prettige relatie met elkaar hebben, al gaat dit bij ons doorgaans zonder problemen. Maar we mogen het beestje wel bij de naam noemen.”
Mogelijke oplossingen
Het toevoegen van een antidriftmiddel door de producent en het aanscherpen van de toepassingseisen en gebruiksvoorschriften zou volgens Hoogendijk een deel van de oplossing kunnen zijn. „Maar zolang de wetgever dit niet verplicht, gaan de producenten dit niet doen,” is zijn inschatting. In de biosector wordt nu nagedacht over een risicoverzekering (zie link). Hoogendijk vindt dat Syngenta en andere leveranciers voor de kosten moeten opdraaien. „Zíj produceren dit, en het wordt in míjn gewas gevonden.” Hiervoor ligt volgens hem een belangrijke taak bij de wetgever. „Want zolang er niks wettelijk verplicht is, zal er vermoedelijk niks veranderen.”
Vervuiler zou moeten betalen
‘De vervuiler moet betalen’ is het standpunt van Hoogendijk. Hij spreekt van een omgekeerde wereld. „Omdat mijn buurman gewasbeschermingsmiddelen gebruikt, moet ik een extra bufferstrook aanleggen op mijn land.” Hoogendijk benadrukt dat het residuprobleem niet alleen afkomstig is uit de gangbare landbouw. “Ook uit verkeer en industrie komen allerlei stoffen via de lucht uiteindelijk op onze gewassen terecht.”
Problematiek zou bij Syngenta bekend zijn
De werkzame stof prosulfocarb zit in acht middelen die in Nederland zijn toegestaan. Vijf daarvan worden op de markt gebracht door Syngenta. Hoogendijk geeft aan dat de problematiek bij Syngenta bekend is. Zijn compagnons hebben dit al tien jaar geleden in een gesprek met het bedrijf aangekaart. Maar volgens Hoogendijk is er tot op de dag van vandaag niks veranderd.
Ekoland heeft geprobeerd contact te zoeken met Syngenta. Vooralsnog wil het concern de vragen niet beantwoorden. Een uitgebreide vragenlijst per mail (met als een van de belangrijkste vragen: Wat doet Syngenta om de driftgevoeligheid van prosulfocarb te beperken?) wordt niet beantwoord. Syngenta stuurt enkel dit statement: ‘Syngenta is slechts één van de aanbieders van prosulfocarb-producten. Wij nemen onze verantwoordelijkheid voor de veiligheid van onze producten zeer serieus. Alle gebruiksvoorschriften en wettelijke eisen worden door Syngenta strikt gevolgd en we zetten ons actief in om deze met distributie en gebruikers te communiceren.’
Sharda Cropchem, Globachem en Q-Chem zijn de andere aanbieders van gewasbeschermingsmiddelen op basis van prosulfocarb in Nederland. Ook deze bedrijven is een vragenlijst toegestuurd, maar ook zij geven geen reactie.
Drift in bio - cijfers voor zover bekend
Skal Biocontrole heeft op verzoek van Ekoland een overzicht gegeven van het aantal meldingen van residuen. In bijna alle gevallen in de fruitteelt en akkerbouw was drift de aangetoonde oorzaak. In een enkel geval werd contaminatie vastgesteld als gevolg van het gebruik van oppervlaktewater voor irrigatie. In alle gevallen is de biostatus behouden gebleven.
In 2022 zijn er 22 meldingen gedaan (86 procent van de meldingen kwamen uit de akkerbouw), in 2023 ging het om 23 meldingen (57 procent afkomstig uit de akkerbouw), en in 2024 werden 36 meldingen geregistreerd, waarvan 44 procent uit de akkerbouw kwam. In 2024 staat de werkzame stof prosulfocarb in de ‘top 5’ van residuen die naar voren zijn gekomen.
De NVWA krijgt meldingen binnen wanneer de MRL is overschreden, maar registreert daarbij niet of deze overschrijdingen het gevolg zijn van drift.
Prosulfocarb
De werkzame stof prosulfocarb zit in acht wettelijk toegestane middelen. Vijf daarvan zijn geproduceerd door Syngenta; de andere producenten zijn Sharda Cropchem, Globachem en Q-Chem. Deze informatie is terug te vinden in de database van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb).
Van één middel is de ‘expiratiedatum’ (einddatum van de toelatingsperiode) in mei van dit jaar verlopen. Voor zes middelen vervalt de toelating eind januari 2028, en voor één middel is dat half december 2026. Na deze data worden de middelen herbeoordeeld door het Ctgb, mits de toelatingshouder (de producent van het middel) hiervoor een aanvraag indient.
Het aantreffen van residuen op naburige niet-behandelde gewassen valt niet onder het toetsingskader het Ctgb. Het Ctgb zegt hierover in een e-mailwisseling met Ekoland: ‘De wettelijke toelatingseisen zijn er namelijk niet op gericht om dat te voorkomen.’ De voorschriften in de toelating zijn erop gericht dat residuen onder de MRL blijven.
Vanuit andere EU-lidstaten zijn incidenten gemeld waarbij prosulfocarb werd aangetroffen in niet-toegelaten teelten, of in teelten waarin geen middelen op basis van prosulfocarb zijn gebruikt. Deze informatie wordt meegenomen in het Europese herbeoordelingsproces.
