Jade Koop is een jonge adviseur in het ontwerp en de aanleg van agroforestry, en ze levert plantmateriaal via haar eigen boomkwekerij met Jade Reforestry. „Noten, fruit en bessen. Geen sierspul,” vertelt ze aan de CSA-telers die op excursie komen in Schijndel (NB).
Jade werkt voor 80 procent voor grotere, gangbare boeren die agroforestry in hun landbouwsysteem willen opnemen, vaak variërend van zo’n 2 tot 20 hectare. „Ook aan bioboeren lever ik plantmateriaal.” Daarvoor vragen die bioboeren dan ontheffing van Skal. Want haar wisselende percelen zijn niet gecertificeerd, hoewel ze wel zonder kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen werkt.
Werken met grotere bedrijven is een bewuste keuze. „Zo maak je de meeste impact.” Ook de zelf aangepaste plantmachine voor bomen en struiken in de schuur is gericht op grotere percelen. „Als we gaan planten, graven we niet met de hand voor elke boom een gat. Onze plantmachine maakt een sleuf, daar leggen twee personen de plantjes in en dan maakt een kouter het weer dicht.”
Werken met grotere bedrijven geeft de meeste impact
Jade komt niet van een boerenbedrijf, studeerde tuin- en akkerbouw aan de HAS en kwam via haar stage in aanraking met biologische boomkwekerij. Ze gebruikt via losse pacht steeds kleine stukken land om de bomen op te kweken.
Dat ging met vallen en opstaan. Ze had bij de opstart een afspraak met AgroProeftuin de Peel, een project waarbij agrarische ondernemers ondersteuning krijgen. De afspraak was om haar tweeënhalve hectare in gebruik te geven met de intentie om te groeien. Het seizoen startte, de compost werd aangebracht en de bomen geplant. Helaas: er kon toch maar één jaar pacht beloofd worden. Dus moest Jade weer weg, midden in het seizoen.
Via via vond ze nieuw land, op wisselende en meerdere percelen. „Boomkwekers zoals ik willen graag op zandgrond werken”, wijst ze om zich heen. „Hier heb ik een perceel met zand en zand-leemgrond, dat we na dertig jaar grasland hebben omgespit in banen om de bomen op te planten.”
Ook op de huidige locatie, waar ze naast het land ook opstallen huurt, moet ze binnenkort weg. Gelukkig kan ze de komende drie jaar verder in samenwerking met Land van Kien in Sint-Oedenrode. Jade hoopt op een afspraak voor land op de langere termijn. „Ik kan me ook voorstellen dat ik samenwerk met een melkveehouder of een akkerbouwer die gewoon teelt, en dat mijn bomen in stroken ertussen staan.” Als vorm van agroforestry waar de boomkwekerij en het landbouwbedrijf elkaar versterken. Boeren met belangstelling voor agroforestry kunnen zich melden.
Op de huidige locatie plantte Jade haar boompjes in halve cirkels op het zuiden. „Zo vangen ze allemaal voldoende licht.” Jade heeft hier met de hand geplant, alle soorten door elkaar volgens de syntropische agroforestry principes. „Dat is een bewuste keuze, bijvoorbeeld hier een hoogstam kers en schuin eronder een halfstam appel. Alles door elkaar voorkomt ziektes.” Ook het maaibeleid is gericht op zoveel mogelijk biodiversiteit en natuurlijke vijanden. „We maaien om en om een strook en in het eerste jaar vaak niet.”
Door bomen en struiken slim toe te passen ontstaat er een robuust en klimaatbestendig systeem. „De kunst is om bomen zo toe te passen dat natuur en landbouw elkaar niet bijten en juist elkaar versterken.” Jade ziet zowel de ecologische voordelen bij agroforestry – minder watergebruik en betere waterkwaliteit plus minder bodemerosie – als de economische voordelen zoals betere kwaliteit gewassen, diversificatie en een hoger rendement.
Jade merkt dat voor boeren het starten met bomen en struiken best een grote stap is. „De ondernemers waar ik vaak mee werk, willen noten en fruit. Dat is een extra teelt erbij. Dat moet je dan goed plannen. En de teelt toelichten en onder de knie krijgen.” Ook willen boeren plantgoed dat tegen een stootje kan, bestand tegen de uitdagende omgeving met agroforestry.
Jade startte in Brabant, maar werkt inmiddels in het hele land. Haar ervaring, met zowel ontwerpen als kweken en beheer, komt dan goed van pas. „Eén van de agroforestry methoden is dat van wijkers en blijvers. Je plant eerst ook snelgroeiende soorten zoals berken aan in de totale aanplant. En die snoei je of haal je helemaal weg: de ‘wijkers’. Dat geeft het goede microklimaat voor de uiteindelijke soorten die je als blijvers wilt overhouden. Want op een kaal perceel beginnen, is heel uitdagend voor de bomen.”
Agroforestry met noten en fruit is een extra teelt erbij
Jade is trots. „Mijn bedrijf bestaat nu vijf jaar en inmiddels heb ik voor 650 hectare agroforestry plannen ontworpen en daarvan voor 20 procent zelf het plantgoed geleverd en aangeplant.” Ook met allerlei soorten bos- en haagplantsoen is een mooie mix te maken voor bijvoorbeeld voederhagen. „Je wilt 15 tot 20 soorten, inheems plantgoed met doorns, wilde mispel, eiken, linde, wilg. Soorten die bij het landschap passen.”
En met natuur in de buurt, hoeft het niet precies gelijk te zijn. „Plant niet meer van hetzelfde aan, maar variatie. Met een wegendoorn, met fruit als een hoogstamappel, peer, bessen, walnoten en hazelnoten.” Boeren worden er blij van, en Jade ook. „Agroforestry en meteen het plantgoed opkweken blijkt een gat in de markt.” square
Het CSA Netwerk organiseerde op 16 november
jongstleden haar tweejaarlijkse conferentie voor CSA-bedrijven, met workshops over jaarrond aanbod op je tuinderij, pacht of bomen en
struiken voor CSA’s. Lees het verslag op
www.csanetwerk.nl/nieuws/verslag-csa-conferentie-16-november-2024/
Tekst: Maria van Boxtel
Beeld: Saskia van Gelderen, Maria van Boxtel
